De lederen wijnzak, waar Spaans ambacht en eeuwenoude traditie samenkomen
In dit artikel:
In Spanje blijft de traditionele lederen wijnzak — de bota de vino — levendig als zowel gebruiksvoorwerp als cultureel symbool. Oorspronkelijk een praktisch middel voor herders, boeren en pelgrims om onderweg wijn of water mee te voeren, staat de bota nu ook voor ambachtelijkheid en regionale identiteit. Een van de bekendste producenten is Botería Mairal uit Sariñena, in het droge binnenland van Aragón (Los Monegros), waar sinds 1898 op ambachtelijke wijze wijnzakken worden vervaardigd.
Het familiebedrijf groeide uit van een kleine werkplaats van oprichter Nicolás Mairal tot een onderneming die vier generaties vakmanschap bewaart. Tegenwoordig wordt de botería geleid door Ismael Pérez en zijn vrouw Alba Riera. Zij combineren het traditionele maakproces met hedendaags ondernemerschap: handwerk blijft centraal, maar er wordt gewerkt met duurzamer leer en klanten kunnen gepersonaliseerde ontwerpen bestellen. De producten vinden inmiddels ook kopers buiten Spanje, waarmee het eeuwenoude gebruik een moderne nichemarkt betreedt.
De fabricage is arbeidsintensief en grotendeels onaangetast door industrialisatie. Vellen geiten- of runderleer worden eerst geschoond en bewerkt; het looien gebeurt elders, maar schrapen, kneden, snijden en drie keer naaien gebeurt in de werkplaats. Cruciaal voor de waterdichtheid is de pez — een mengsel van dennenhars en olijfolie. Deze harslaag wordt meermalen aangebracht en uiteindelijk heet (rond 150°C) in de zak gegoten en rondgedraaid, zodat de binnenkant een glanzende, afgesloten coating krijgt. Daarna wordt de opening (de brocal) gevormd en afgewerkt met verstevigingen, een rood bandje en een draagkoord. Volgens Alba vraagt dit werk «geduld, liefde en toewijding», elementen die volgens haar uit het hart van het ambacht komen.
Historisch speelde de bota een sociale rol: tijdens oogsten of pelgrimstochten werd de zak van hand tot hand doorgegeven als teken van vertrouwen en saamhorigheid, en het kunstige inschenken zonder de lippen te raken werd een ritueel op zich. Vandaag de dag zien lokale feesten in Aragón de bota nog terug als verbindend element; daarnaast is de handgemaakte wijnzak populair als cadeau of erfstuk dat herinneringen aan de regio oproept.
Toch staat het vak onder druk. Slechts enkele boterías zijn nog actief in Spanje; massaproductie, goedkope imitaties en een dalende instroom van jonge ambachtslieden bedreigen de continuïteit. Botería Mairal houdt desondanks vast aan traditionele technieken en probeert met duurzaam materiaalgebruik en maatwerk het vak relevant te houden. Elke zak die het atelier verlaat, draagt volgens de makers het verhaal van Aragón: de geur van hars en wijn, de stoffige wind van Los Monegros en het geduld van generaties handwerkers.