Meer dan miljoen aanvragen voor Spaanse nationaliteit via Ley de Memoria Democrática
In dit artikel:
Meer dan 2,3 miljoen mensen wereldwijd hebben de Spaanse nationaliteit aangevraagd of tonen belangstelling onder de Ley de la Memoria Democrática, waardoor Spaanse consulaten ernstig overbelast zijn. Ruim een miljoen nakomelingen van vluchtelingen of ballingen uit de dictatuurperiode hebben hun aanvraag al ingediend; ongeveer 1,3 miljoen wacht nog op een consulair afspraak om papieren in te leveren. De toestroom kwam bovenop alle verwachtingen en leidde in de weken voor de deadline tot een stormloop op consulaten, met name in Zuid‑Amerika: alleen al in Buenos Aires werden circa 645.000 dossiers aangemeld. Ook steden als Havana, Mexico‑Stad, São Paulo en Miami zien tienduizenden tot honderdduizenden aanvragen.
De wet, die in 2022 in werking trad en waarvan de aanvraagtermijn — na een verlenging — op 21 oktober 2025 sloot, geeft recht op het Spaanse staatsburgerschap aan drie groepen: nakomelingen van Spanjaarden die tijdens de dictatuur hun nationaliteit verloren door vluchten of vervolging; kinderen van Spaanse vrouwen die vóór de grondwet van 1978 hun nationaliteit verloren bij huwelijk met een buitenlander; en volwassen kinderen van personen die via de eerdere Ley de la Memoria Histórica (2007) hun nationaliteit terugkregen. De regeling heeft zowel symbolische als materiële doelen: erkenning van de onrechtvaardigheden uit de Franco‑periode en praktisch herstel van rechten.
Ongeveer de helft van de lopende aanvragen is positief afgehandeld; minder dan 2% is afgewezen. Toch stapelen resterende dossiers zich op en zullen veel aanvragers mogelijk jaren moeten wachten tot officiële inschrijving. Het wereldwijde consulaireapparaat kampt met te weinig personeel, krappe middelen en verouderde huisvesting. De Algemene Raad voor Spaanse Burgers in het Buitenland (CGCEE) waarschuwt dat deze druk ook andere diensten raakt, zoals de inschrijving van in het buitenland geboren kinderen van Spanjaarden. Als oplossingen worden onder meer inzet van de meer dan 7.000 burgerlijke standen in Spanje, extra personeel, digitalisering en uitbesteding voorgesteld.
Demografisch kan de diaspora als gevolg van de wet groeien van iets meer dan drie miljoen naar ongeveer vijf miljoen Spaanse burgers in het buitenland, wat consulaten op termijn twee tot drie keer meer werk zal geven — van nationaliteitsverzoeken tot paspoorten en akten. Naast personele tekorten spelen ook onderhouds- en veiligheidsproblemen van consulaten mee; in São Paulo raakte bijvoorbeeld een medewerker gewond door instortend plafond. Voor veel families biedt de wet echter een mogelijkheid om opnieuw verbinding te maken met de Spaanse herkomst en om historische wonden te erkennen en juridisch te herstellen.