Spaans onderzoek: Waarom ons brein helpt bij het verspreiden van desinformatie op sociale media
In dit artikel:
Newtral en onderzoekers van de Universidad de Granada starten een gezamenlijk onderzoek in Spanje om te achterhalen waarom nepberichten, ook als ze makkelijk weerlegbaar zijn, zo overtuigend verspreid worden — vooral tijdens crisismomenten. Het project, gefinancierd via het European Journalism Centre binnen het Journalism Science Alliance-programma, onderzoekt de wisselwerking tussen onbewuste denkpatronen, sociale‑mediaalgoritmes en journalistiek.
Wat: een analyse van hoe cognitieve biases (zoals bevestigingsvooroordeel, het anker‑effect en het illusie‑van‑waarheidseffect) door verspreiders worden benut en hoe algoritmes die content extra zichtbaarheid geven. Waar: focus op Spanje, met casussen zoals de DANA‑overstromingen in Valencia, de mishandeling van een bejaarde in Torre Pacheco en de grote stroomuitval in april, waarin angst en woede het bereik van misleidende berichten versterkten.
Context uit eerder onderzoek (project SIMODS) toont dat algoritmes desinformatie vaak bevoordelen: uit ruim 2,6 miljoen geanalyseerde berichten bleek misleidende content op veel platforms beter te scoren en op YouTube tot acht keer meer bereik te halen. TikTok leverde de hoogste schatting van misleidende content (ongeveer 20%), gevolgd door Facebook, X, YouTube en Instagram; LinkedIn bleef met circa 2% weinig getroffen. Ook bleek op X dat invloedrijke accounts vaak lage geloofwaardigheid hebben, terwijl prominente LinkedIn‑profielen doorgaans betrouwbaarder zijn.
Hoe: de nieuwe studie combineert casestudy’s, expertinterviews en analyse van algoritmepatronen om de technologische en psychologische mechanismen in kaart te brengen. Waarom: naast wetenschappelijke inzichten wil het team concrete journalistieke producten en educatiemateriaal ontwikkelen om mediawijsheid en kritisch denken te versterken. Newtral bouwt daarop voort met Newtral Educación — workshops, lesmateriaal, de kaartgame FakesOver en een TikTok‑videoreeks — om scholen en het bredere publiek weerbaarder te maken tegen desinformatie.