Wat is de échte prijs van een Spaanse avocado?
In dit artikel:
In Zuid-Spanje — vooral aan de Costa del Sol, de Costa Tropical en in La Axarquía (provincies Málaga en Granada) — is de teelt van avocado’s de afgelopen jaren explosief gegroeid. Wat begon als winstgevende nieuwe landbouw is uitgegroeid tot een bron van spanningen: economische baten voor duizenden boeren versus grote druk op schaarse waterbronnen en ingrijpende landschapsveranderingen.
Belangrijke cijfers: Spanje zag het avocadoverbruik per persoon stijgen van 0,66 kg naar 2,01 kg in vijftien jaar. Ongeveer 80% van de productie gaat naar het buitenland, vooral naar Frankrijk, Nederland en Duitsland. In Málaga en Granada beslaat de teelt inmiddels meer dan 20.000 hectare; ongeveer 5.000 ha daarvan is recent omgezet van droge akkerbouw naar geïrrigeerd land. Een avocadogewas vraagt grofweg 7.500 m3 water per hectare per jaar — problematisch in een semi-aride klimaat.
De snelle omslag gaat vaak ten koste van landschap en waterhuishouding. Hellingen worden geëgaliseerd en met kunstmatige terrassen ingericht, waardoor natuurlijke vegetatie en bodemstructuur verdwijnen. Dat vergroot erosiegevoeligheid bij zware regenbuien en vermindert infiltratie; regen spoelt voedingsstoffen weg, boeren wenden zich tot meer kunstmest en dat vergroot de vervuiling van grondwater. Tegelijk liep het stuwmeer La Viñuela in 2023 terug tot slechts 7% van zijn capaciteit, en in 2024 leed de avocadoteelt op sommige plaatsen bijna 40% oogstverlies door waterschaarste.
Waterwinning vond vaak buiten de regels plaats. In 2023 werden naar schatting 250 illegale putten aangetroffen; grootschalig onderzoek door de Guardia Civil toonde aan dat op veel onderzochte percelen uitsluitend illegale bronnen werden gebruikt. De Spaanse justitie onderzoekt een zaak waarbij tot 26 hectometer water onrechtmatig zou zijn onttrokken — een zaak met een geraamde schade van 10 miljoen euro. Bij operatie ‘Chaak’ werden 26 mensen gearresteerd en tientallen anderen strafrechtelijk onderzocht. Lokale bewoners meldden dat zij soms zonder kraanwater zaten, terwijl nabijgelegen plantages konden blijven irrigeren. De coördinerende milieufiscal Fernando Benítez noemde het in 2024 “zeer waarschijnlijk” dat er sprake is van een milieumisdrijf.
Experts wijzen op de noodzaak van structurele aanpassingen om de teelt duurzaam te maken: precisieberegening, gebruik van gerecycled of ontzilt water, ontwikkeling van droogteresistente rassen en betere afstemming tussen beschikbare watervoorraden en teeltoppervlak. Een mogelijk lange-termijnmaatregel is een ontziltingsinstallatie voor de regio Axarquía. Milieudeskundigen pleiten ook voor het stopzetten van nieuwe irrigatieprojecten, het sluiten van illegale putten en strengere handhaving — maatregelen die echter economisch zwaar zouden wegen voor veel gezinnen die van de avocadoteelt afhankelijk zijn.
Kortom: de Spaanse avocado levert flinke exportinkomsten en lokale werkgelegenheid, maar verergert waterschaarste en veroorzaakt milieu- en rechtskundige problemen. Het dilemma blijft hoe de regio een evenwicht vindt tussen korte-termijn economische voordelen en het behoud van water, bodem en landschap op de lange termijn — zeker nu klimaatverandering perioden van droogte en extreme neerslag combineert.